-
Nazwa:
-
Królewiec [Königsberg], szafarz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć ze znakiem urzędu I. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 154, 155, nr 53.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
[przed 1433 rokiem]
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 30 mm
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek [?], obwiedziona od
zewnątrz linią z kropek]
Nieczytelna.
Pismo: majuskuła gotycka; język legendy: łacina.
Wyobrażenie: w polu pieczęci krzyż łaciński o dolnym ramieniu złamanym w prawo.
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Kat. I, 1059.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: W strukturach zakonu krzyżackiego szafarze byli urzędnikami zajmującymi się handlem. Szczególne znaczenie pośród takich urzędników domowych osiągnęli szafarze Malborka i Królewca. Obaj zajmowali się sprawami handlu zagranicznego, pierwszy m.in. zbożowego, drugi bursztynem. Pieczęcie szafarzy malborskiego i królewieckiego różnią się od pieczęci innych urzędników zakonnych tym, że wyobrażono na nich rodzaj gmerku. Zdaniem E. Maschke były to znaki handlowe urzędów, analogiczne do tych, jakich używało hanzeatyckie kupiectwo. Różniły się one od nich jednak tym, że tak jak znaki kupieckie miały generalnie charakter osobisty, tak te miały charakter urzędowy. Gmerk identyczny z umieszczonym na pieczęci dowodnie służył też do oznaczania towarów wysyłanych przez lub do królewieckiego szafarza przez jego przedstawiciela w Brugii. Królewieccy szafarze (wielcy szafarze) pojawiają się w źródłach między 1329 a 1455 rokiem [D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020, s. 213, 214]. Z tego okresu znamy dotąd dwie ich pieczęcie. Starsza została opisana wyżej, młodszą opublikował Erich Machke [Die Schäffer und Lieger des Deutschen Ordens in Preussen, w: E. Maschke, Domus Hospitalis Theutonicorum. Europäische Verbindungslinien der Deutschordensgeschichte. Gesammelte Aufsätze aus den Jahren 1931–1963, Bonn 1970, s. 69–103]. Wyobrażała ona identyczny jak na starszej pieczęci gmerk na tarczy herbowej ujętej w wielołukowe obramienie, a jej legenda brzmiała: SIGILLVM/ […] + PROCVR/ATORIS + KO/NINGBERG. Jak się zdaje, z urzędem królewieckiego szafarza łączyć też można kolejną (trzecią pieczęć) zob. [Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 154, 155, nr 54.]
Publikacje: Engel, s. 3, Taf. II, nr. 38.
Uw.: 1) Engel, Taf. II, nr 38 odczytuje z legendy pieczęci pojedyncze litery: + S P[…]A[…] obecnie całkowicie zatarte; 2) Ponieważ z 1433 roku znany jest odcisk młodszej pieczęci szafarza królewieckiego, przy założeniu, że obie pieczęcie nie funkcjonowały równocześnie, dokument o sygn. AmT, Kat. I, 1059 należałoby przedatowć na okres przed 1433 rokiem.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
