-
Nazwa:
-
Elbląg [Elbing], konwent zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć herbowa. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 131-132, nr 41.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
1405
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 35 mm
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek, obwiedziona od zewnątrz
linią z kropek]
+ S` CO [N]VENTUS DE ELBI[N]GO
Pismo: majuskuła gotycka z domieszką liter uncjalnych; język legendy:
łacina.
Wyobrażenie: Główny motyw wykruszony. Wokół gałązki.
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Listy cechowe 4210
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Odcisk pieczęci konwentualnej uwierzytelnia list komtura domowego Elbląga do władz Starego Miasta Torunia. W trzynastowiecznych
Prusach zakonnych konwent elbląski był siedzibą mistrza krajowego oraz miejscem odbywania corocznych kapituł prowincjonalnych [Jóźwiak 2001, s. 55]. Oprócz pieczęci konwentu znamy dwie pieczęcie komturów elbląskich. Urzędnicy ci pojawiają się w dokumentach od 1246 roku [Jóźwiak 2001, s. 51]. Pierwsza z nich poświadczona, według Vossberga, w użyciu w pierwszej połowie XIV wieku, posiada zbliżone wyobrażenie, a od wyżej publikowanej różni się brakiem wypełnienia pola tarczy oraz brzmieniem legendy: + S : COME (n)DATORIS · DE ELBINGO . Zdaniem B. Schmida pieczęć ta (względnie pieczęć konwentu) stała się wzorem dla pieczęci sekretnej Karola z Trewiru – pierwszej osobistej pieczęci sekretnej wielkiego mistrza [Schmid II, s. 68]. Kolejną pieczęć komtura elbląskiego znamy jedynie z odrysu wykonanego
przez F. A. Vossberga z odcisku mającego pochodzić z 1349 roku. Wyobrażać miała ona wspiętego lwa, trzymającego w łapach krzyż o wydłużonej, wspartej na murawie podstawie. Legenda jej głosi: +S · CONMENDATORIS : DE · ELBINGO . Jeżeli wydawca poprawnie odczytał jej legendę i zidentyfikował jej dysponenta (wątpliwości może budzić wyobrażenie napieczętne, zrywające z wzorem znanym tak z publikowanej wyżej pieczęci konwentualnej, jak i pierwszej pieczęci komturskiej), to powstała ona już w zmienionych okolicznościach, po utracie przez konwent elbląski szczególnego znaczenia, co mogłoby uzasadniać odejście od ikonografii wcześniejszych pieczęci. Jednak do czasu odnalezienia jej odcisku, do informacji podanej przez Vossberga
podchodzić należy z pewną ostrożnością [na temat obu pieczęci zob.
F. A. Vossberg, Münzen und Siegel der preußischen Städte Danzig, Elbing, Thorn so wie der Herzöge von Pomerellen im Mittelalter, Berlin 1841, s. 48, Taf. I V, Nr. K, L; Boehm 2002, s. 13]. Na jedynej znanej pieczęci elbląskiego komtura domowego, zachowanej w egzemplarzu z 1435 roku, wyobrażona została tarcza dzielona w skos, z polem górnym ukośnie szachowanym [zob. Brześć, s. 465, nr B I/37].
-
Publikacje: Engel, s. 3, Taf. I, Nr. 22; Jóźwiak, s. 172.
-
Uw.: W polu pieczęci lepiej zachowanych odcisków znajdowało się wyobrażenie tarczy z krzyżem, na którym krzyż laskowy, z orłem królestwa
rzymskiego w polu sercowym [zob. Publikacje].
-
Autor opisu
-
PL
Marcin Hlebionek
