-
Nazwa:
-
Lipienek [Leipe], komtur domowy ziemi chełmińskiej zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć hagiograficzna lub chrystologiczna. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 160, 161, nr 56.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
[przed 1454]
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 25 mm
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią ciągłą, obwiedziona od zewnątrz linią z kropek]
+ S’ VICECOM(endatoris) IN LIPE
Pismo: majuskuła gotycka z domieszką liter uncjalnych i półuncjalnych; język legendy: łacina.
Wyobrażenie: w polu pieczęci męska półpostać, odziana w długie szaty, z głową otoczoną nimbem, w prawej ręce trzymająca kielich, z lewą, na wysokości piersi, wzniesioną w geście błogosławieństwa [?] [Chrystus].
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Listy cechowe, 4509.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Lipienek był siedzibą komturów ziemi chełmińskiej od 1285 do 1335 roku, a po likwidacji tego urzędu stał się siedzibą administracji terytorialnej w randze wójtostwa podporządkowanego bezpośrednio wielkiemu mistrzowi [S. Jóźwiak, Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1410. Rozwój – Przekształcenia – Kompetencje, Toruń 2001, s. 134]. Komturów domowych ziemi chełmińskiej rezydujących w Lipienku znamy z lat 1295–1311 [D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020, s. 150], zaś komtur domowy Lipienka pojawia się w źródłach w latach 1313–1326 [D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020, s. 484]. Na pieczęciach komturów ziemi chełmińskiej początkowo znajdował się wizerunek ukoronowanej gwiazdy Dawida (bądź kopuły świątyni), później zaś postać Chrystusa na tęczy z księgą w lewej ręce [P. Oliński, Motywy chrystologiczne na pieczęciach urzędników krzyżackich ziemi chełmińskiej, „Rocznik Grudziądzki”, 13, 1998, s. 15; S. Jóźwiak, Pieczęcie urzędników krzyżackich jako źródła do badań nad funkcjonowaniem administracji terytorialnej w państwie zakonnym w Prusach w XIV i początkach XV wieku, w: Kancelarie krzyżackie. Stan i perspektywy badań, red. J. Trupinda, Malbork 2002, s. 170, przyp. 14]. Wyobrażoną na powyższej pieczęci postać jako Chrystusa identyfikuje P. Oliński [Oliński, s. 15], choć jeszcze M. Gumowski dopatrywał się w niej św. Jana [M. Gumowski, Pieczęcie i herby miast pomorskich, Toruń 1939, s. 110]. Być może nawiązuje ona do chrystologicznego motywu z pieczęci komtura ziemi chełmińskiej. Po likwidacji urzędu komtura ziemskiego zapewne nie zniszczono tłoka komtura domowego, skoro publikowany wyżej odcisk zachował się przy liście piwniczego (Kellermeister) lipienieckiego, będącego zastępcą miejscowego wójta [Jóźwiak, s. 171], z przełomu XIV i XV wieku.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
