-
Nazwa:
-
Królewiec [Königsberg], komtur zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć tronowa. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 152, 153, nr 52.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
1439-1440
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 35 mm.
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek, obwiedziona od zewnątrz
linią z kropek] SIG[I]LL CONMEN D/ATORIS /DE KONIG[E]SB[ERG ]
Pismo: minuskuła gotycka; język legendy: łacina.
Wyobrażenie: W polu pieczęci postać króla siedzącego na tronie skrzyniowym, którego skraj zdobią nieco wyższe kolumienki zakończone cylindrami o większej niż trzony średnicy. Siedząca postać odziana w długie szaty, z płaszczem zarzuconym na ramiona, w koronie o trzech fleuronach na głowie, prawą rękę ma złożoną na kolanach, w lewej trzyma krzyż. Głowa króla i podnóżek tronu zachodzą na pole legendy. Korona wyznacza początek inskrypcji, a podnóżek dzieli ją na dwie części.
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Kat. I, 948/1, 953/1.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Komturstwo królewieckie było kontynuacją komturstwa sambijskiego, wzmiankowanego w 1254 roku, którego ośrodkiem od 1255 roku był zamek w Królewcu [ S. Jóźwiak, Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1410. Rozwój – Przekształcenia – Kompetencje, Toruń 2001 s. 58]. Królewieccy komturzy domowi wzmiankowani są w źródłach od 1278 do 1525 roku [ D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020, s. 330–334]. Legenda pieczęci nie identyfikuje jej dysponenta jako komtura domowego. Stąd w starszej literaturze, ze względu na podobieństwo ikonograficzne (pieczęcie obu urzędów wyobrażały tronującego króla, utożsamianego z Przemysłem Otokarem I), była ona uważana za pieczęć komturską [zob. np. Engel, s. 3; W. Hensche, Wappen und Siegel der königlichen Haupt- und Residenzstadt Königsberg, Königsberg 1877, s. 7]. W. Hensche notuje jednak używanie jej przez komtura domowego [Hensche, Wappen, s. 7]. Z komturem domowym jednoznacznie pieczęć tę powiązali wydawcy dokumentów pokoju brzeskiego z 1435 roku. Notują też oni występowanie wcześniejszej pieczęci tego urzędu, od wyżej publikowanej różniącej się detalami wyobrażenia oraz liternictwem legendy, jednak bez podania precyzyjnego opisu [Dokumenty pokoju brzeskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim z 31 grudnia 1435, wyd. A. Szweda, M. Hlebionek, S. Szybkowski, J. Trupinda, Toruń 2021, s. 469, nr B I/41].
Publikacje: W. Hensche, Wappen und Siegel der königlichen Haupt- und Residenzstadt
Königsberg, Königsberg 1877, Taf. I, nr 3; B. Engel, Die mittelalterlichen Siegel des Thorner Rathsarchivs mit besonderer Berücksichtigung des Ordenslandes, Bd 1, Ordensbeamte und Städte, Thorn 1894, s. 3, Taf. II, nr 31; T. Karczewska, Przegląd pieczęci pruskich z dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 roku, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, 1962, nr 4, s. 756, tabl. I, nr 4; M. Grzegorz, Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego 1466 r., Toruń 1970, s. 135, nr 4, tabl. XIX; H.-G. Boehm, Siegel des Deutschen Ordens. Fratres domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum Jerosolymitani, [bmw] 1993; Dokumenty pokoju brzeskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim z 31 grudnia 1435, wyd. A. Szweda, M. Hlebionek, S. Szybkowski, J. Trupinda, Toruń 2021, s. 469, nr B I/49.
Uw.: Odcisk przy dokumencie AmT, Kat. I , 953/1 uwierzytelnia dokument, którego współwystawcą był konwent królewiecki.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
