-
Nazwa:
-
Kłajpeda [Memel], komtur zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć architektoniczna. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 146, 147, nr 49.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
1441.
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 35 mm.
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek, obwiedziona od zewnątrz linią z kropek] + * S * KVMTHOR * CZUR * [MVM]EL *
Pismo: minuskuła gotycka; język legendy: niemiecki.
Wyobrażenie: w polu pieczęci trzy wieże, być może połączone murem. Środkowa, najwyższa, o dwóch kondygnacjach, z przejazdem u dołu, zwieńczona krenelażem i kopułą zakończoną krzyżykiem. Dwie boczne, niższe, z krenelażem i spiczastymi hełmami zakończonymi gałkami. Z obu stron środkowej wieży pięciopromienne gwiazdy.
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Kat. I, 951.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Komturstwo w Kłajpedzie powstało w 1328 roku, po tym, kiedy gałąź inflancka zakonu przekazała gałęzi pruskiej obszar z ośrodkiem administracyjnym w tej miejscowości [S. Jóźwiak, Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228-1410. Rozwój-przekształcenia-kompetencje, Toruń 2001, s. 127]. Ostatni komtur kłajpedzki znany jest z roku 1525 [D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020, s. 403]. W sferze ikonografii pieczęć komtura kłajpedzkiego nawiązuje w uproszczonej stylizacji do wcześniejszej pieczęci miejscowego wójta, zarządzającego okręgiem z ramienia inflanckiej gałęzi zakonu. Wyobrażała ona za blankowanym murem trzy wieże zwieńczone dwuspadowymi dachami, z których dwie boczne, z dwoma oknami każda, blankowane, środkowa z jednym oknem, zwieńczona krzyżem kawalerskim. Jej legenda głosi: + S · PRESEPTORIS · I(n) · MEMELEBHORC. Odrys pieczęci został
opublikowany w Est- und Livländische Brieflade. Eine Sammlung von Urkunden zur Adels- und Gütergeschichte Est- und Livlands, in Uebersetzungen und Auszügen, Bd. 1/1, hrsg. F. G. Bunge, R. v. Toll, Reval 1856; Bd. 4, hrsg. R. v. Toll, J. Sachssendahl, Reval 1887, s. 60, Taf. 13, nr 34.
Publikacje: Engel, s. 4, Taf. II, nr 40; H.-G. Boehm, Siegel des Deutschen Ordens, Fratres domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum Jerosolymitani, bmw 1993 [brak numeracji stron]; H.-G. Boehm, Siegel des Deutschen Ordens von Akkon bis Mergentheim 2002, s. 14; E. Rimša, Pieczęcie miast Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa 2007, s. 508; Dokumenty pokoju brzeskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim z 31 grudnia 1435, wyd. A. Szweda, M. Hlebionek, S. Szybkowski, J. Trupinda, Toruń 2021, s. 479, nr B i/50.
Uw.: H.-G. Boehm [Boehm 2002, s. 14] całkowicie bezpodstawnie datuje pieczęć komtura kłajpedzkiego na XIII wiek.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
