-
Nazwa:
-
Kowalewo Pomorskie [Schönsee], komtur zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć symboliczna. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 148, 149, nr 50.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
[1411-1454].
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 33 mm.
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek, obwiedziona od zewnątrz
linią z kropek] + S * [CO ]NMEN[D…]TOR[…] * SC[H]ON[…]
Pismo: minuskuła gotycka z domieszką liter uncjalnych i półuncjalnych; język legendy: łacina.
Wyobrażenie: W polu pieczęci dwie ryby w słup grzbietami na zewnątrz,
między którymi gwiazda.
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Kat. I, 1060.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Sławomir Jóźwiak datuje powstanie komturstwa kowalewskiego na lata 1272–1275. W 1421 roku zostało ono połączone z wójtostwem lipienieckim [ S. Jóźwiak, Powstanie i rozwój struktury administracyjno-terytorialnej zakonu krzyżackiego na Kujawach i w ziemi chełmińskiej w latach 1246–1343, Toruń 1997, s. 46; S. Jóźwiak, Centralne i terytorialne organy władzy zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1410. Rozwój – Przekształcenia – Kompetencje, Toruń 2001, s. 59]. Ostatni znany komtur kowalewski pojawia się w źródłach w 1455 roku [D. Heckmann, Amtsträger des Deutschen Ordens. Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020
s. 460]. W tym czasie urząd dysponował co najmniej dwiema pieczęciami. Publikowana wyżej należy do pierwszego, starszego rodzaju. Odcisk drugiego rodzaju pieczęci komtura kowalewskiego zachował się przy dokumencie I pokoju toruńskiego [AGAD, ZDPerg. 1062, pieczęć 22]. Powtarza on wizerunek napieczętny starszej pieczęci, zaś legenda wykonana minuskułą gotycką głosi: + S * CO (m)TUR [dywizor w formie litery w] DE [dywizor w formie litery w] SCHONESE. Odniesienie do pieczęci komtura, a przede wszystkim komtura domowego (...), znajdujemy na pieczęci miejskiej Kowalewa, która podobnie jak pieczęcie krzyżackie wykorzystuje motyw ryby. Wizerunek ryby ulega jednak stopniowej redukcji i uzupełnieniu o kolejne elementy: na pieczęci komtura domowego widoczna jest jedna ryba między krzyżem i gwiazdą, zaś na pieczęci miasta pod księżycem między dwiema gwiazdami widoczne jest pół ryby wśród fal [zob. M. Hlebionek, Ikonografia pieczęci miejskich z terenu Prus: długie trwanie i ewolucja, w: Władztwo komunalne w hanzeatyckich miastach Prus i Inflant w średniowieczu. Studia i materiały, red. R . Czaja, J. Tandecki, Toruń 2022, s. 144, il. 17.
Publikacje: Engel, s. 5, Taf. III , Nr. 58; M. Gumowski, Pieczęcie i herby
miast pomorskich, Toruń 1939, s. 100; P. Oliński, Motywy chrystologiczne na pieczęciach urzędników krzyżackich ziemi chełmińskiej, „Rocznik Grudziądzki”, 13, 1998, s. 18.
Uw.: Ponieważ od 1411 roku komturzy kowalewscy używali innej pieczęci [zob. AGAD, Zb. dok. Perg. 1062, pieczęć 22], dokument opatrzony odciskiem starszego typariusza należy przedatować na okres przed 1411 rokiem.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
