-
Nazwa:
-
Mistrz krajowy pruski zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć hagiograficzna II. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, z 2023 r.
-
Rodzaj obiektu:
-
PL
Odcisk
-
Autor i miejsce publikacji:
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 95-97, nr 23.
-
Daty używania wskazane w publikacji:
-
1276
-
Opis pieczęci w publikacji
-
Kształt: okrągła; wym.: Ø 35 mm
Leg.: [oddzielona od pola pieczęci linią z kropek, obwiedziona od zewnątrz linią z kropek]
+ S’. PRECETORIS · DOM(vm) · S’(ancte) · MARIE · / TEVTH’(onicorvm) · I(n) · PRVSCA
Pismo: majuskuła gotycka z domieszką liter uncjalnych; język legendy: łacina.
Wyobrażenie: W polu pieczęci postać jadącej na ośle kobiety, odzianej w długą szatę, trzymająca na prawym kolanie dziecko. Głowy obu postaci otaczają nimby [maryja z Dzieciątkiem]. osła na długim sznurze prowadzi mężczyzna w spiczastej czapce [?], z głową otoczoną nimbem, trzymający na prawym ramieniu kostur z wiszącym tobołkiem [?] [św. Józef]. Prawa tylna noga zwierzęcia zachodzi na pole legendy i dzieli inskrypcję [ucieczka do Egiptu lub powrót z Egiptu św. Rodziny].
-
Miejsce/miejsca przechowywania oryginału:
-
Archiwum Państwowe w Toruniu, Akta miasta Torunia, Kat. I, 11; 12.
-
Komentarz wydawcy:
-
Kontekst: Najstarsza pieczęć zakonu krzyżackiego w Prusach miała charakter konwentualny i wyobrażała stojącą postać rycerza identyfikowaną przez umieszczoną w polu pieczęci inskrypcję jako przedstawienie św. Jerzego [Schmid I, s. 183–184], jej legendę zaś ustalało uzupełnienie statutów zakonnych dokonane przez Eberharda von Seyn [zob. Die Statuten des deutschen Ordens nach den ältesten Handschriften, hrsg. M. Perlbach, halle 1890, s. 161]. Urząd pruskiego mistrza krajowego powołano pod koniec lat dwudziestych XIII stulecia, a pierwszym mistrzem pruskim został Herman Balk. Używana przez niego pieczęć miała charakter osobisty, gdyż w legendzie pojawiało się tylko imię i nazwisko dysponenta (S. F(rat)RIS HERMANI BALCONIS). W polu pieczęci Balka wyobrażono scenę ucieczki św. Rodziny do Egiptu. Kolejne pieczęcie mistrzów krajowych pruskich w sferze ikonografii kontynuowały ten wzorzec, choć nabrały urzędowego charakteru: legendy wskazywały już, że pieczęć należy do mistrza krajowego Prus, co było w jakimś stopniu odstępstwem od litery statutów. Dla okresu średniowiecza B. Schmid notuje sześć różnych ieczęci mistrzów krajowych Prus (włączając w to pieczęć Hermana Balka), z których jedna – opublikowana przez niego na podstawie wzmianki w osiemnastowiecznym dziele Heinecciusa miała, według legendy, należeć do mistrza Prus i Inflant [J. M. Heineccius, De veteribus Germanorum aliarumque nationum sigillis, Frankfurt und Leipzig 1719, s. 155, tabl. XV, nr 12, 13; Schmid I, s. 185]. Wydaje się jednak, że w tym przypadku mamy do czynienia z pomyłką osiemnastowiecznego badacza [Schmid I, s. 185]. Publikowana wyżej pieczęć poświadczona odciskami z lat 1242–1276
[Schmid I, s. 184–185] jest najstarszą urzędową pieczęcią mistrza krajowego w Prusach.
-
Uw.: Pieczęć stosowana według Vossberga do 1255 roku [Vossberg, s. 23–24].
-
Autor opisu
-
PL
Marcin Hlebionek
