-
Nazwa wzorca pieczęci:
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III
-
Zakres terytorialny
-
PL
Prusy
-
Rodzaj kancelaryjny pieczęci:
-
PL
-
-
Chronologia występowania:
-
ok. 1324 - XV w.
-
Kształt:
-
PL
okrągła
-
Wymiary:
-
50 mm
-
Typ ikonograficzny:
-
PL
Pieczęć maryjna
-
PL
Pieczęć tronowa
-
Wyobrażenie napieczętne:
-
W polu pieczęci siedząca na tronie skrzyniowym kobieca postać z głową nakrytą welonem i otoczoną nimbem, odziana w długą, dopasowaną suknię i rozchylony płaszcz, którego poły udrapowano na jej nogach. W prawej, wzniesionej ręce trzyma kwiat lilii [liliowate berło?], a na lewej ręce trzyma siedzące dziecko, z głową otoczoną nimbem krzyżowym, w pofałdowanych szatach, prawą ręką wskazujące na kobietę, w lewej trzymające jabłko bądź owoc granatu [Maryja z Dzieciątkiem]. Tron skrzyniowy pokryty dekoracją, z frontem zdobionym trzema rzędami arkad, z dwiema ulistnionymi gałązkami (po cztery liście na każdej), flankującymi postacie Marii z Dzieciątkiem i zwieńczonymi prawdopodobnie kwiatem lilii. Przestrzeń za Marią i Dzieciątkiem, ograniczoną ulistnionymi gałązkami, wypełnia zaplecek skośnie szachowany podwójnymi liniami z krzyżykami w każdej z kwater. U podstawy tronu wsparty na arkadach podnóżek.
-
Legenda:
-
[linia otokowa zewnętrzna: pojedyncza z kropek; linia otokowa wewnętrzna: potrójna - ciągła, z kropek i ciągła]
+ S’ MAG(ist)RI : GENERAL(is) : HOSPITAL(i) : S’(ancte) · MARIE :
THEVT(onicorum) : IER(oso)L(i)M(i)TAN(i)
-
Pismo legendy:
-
PL
majuskuła gotycka
-
Język legendy:
-
łacina
-
Publikacje:
-
J. Blivernitz, Von denen Land- und Hohemeisterlichen Siegeln in Preußen, „Erleutertes Prußen”, 1, 1724, s. 831.
-
M. Lilienthal, Von denen Siegeln des Teutschen Ordens, „Erleutertes Prußen”, 2, 1725, s. 6, il. B.
-
F. A. Vossberg, Geschichte der preussischen Munzen und Siegel von fruhester Zeit bis zum Ende der Herrschaft des Deutschen Ordens, Berlin 1843, Taf. I, Nr. 3.
-
Kodeks dyplomatyczny Polski, t. 2, cz. 2, wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1852, s. 665, nr 486.
-
Est- und Livlandische Brieflade. Eine Sammlung von Urkunden zur Adels- und Gutergeschichte Est- und Livlands, in Uebersetzungen und Auszugen, Bd. 1/1, hrsg. F. G. Bunge, R. v. Toll, Reval 1856; Bd. 4, hrsg. R. v. Toll, J. Sachssendahl, Reval 1887, s. 11, Nr. 3a, Taf. 5, Nr. 3a.
-
B. Schmid, Die Siegel des Deutschen Ordens in Preusen (II), „Altpreusische Forschungen”, Jg. 15, 1938, s. 65, Nr 6, Taf. 6, Nr. 6.
-
T . Karczewska, Przegląd pieczęci pruskich z dokumentów traktatu toruńskiego z 1466 roku, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, 1962, nr 4, s. 756, tabl. I , nr 3.
-
M. Grzegorz, Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego 1466 r., Toruń 1970, s. 134, nr 3, tabl. XIX, nr 61a.
-
H.-G. Boehm, Siegel des Deutschen Ordens, Fratres domus hospitalis Sanctae Mariae Theutonicorum Jerosolymitani, bmw 1993 [niepaginowana].
-
R. Kahsnitz, Siegel als Zeugnisse der Frommigkeitsgeschichte, w: 800 Jahre Deutscher Orden: Ausstellung des Germanischen Nationalmuseums Nurnberg in Zusammenarbeit mit der Internationalen Historischen Komission zur Erforschung des deutschen Ordens, hrsg. v. G. Bott, U. Arnold, Gutersloh–Munchen 1990, s. 342; 370-374, Nr. VI.3.3.
-
H. .-G. Boehm, Das Marienbild auf Siegeln im Wandel der Zeiten, Mergentheim 2000 (= Schriftenreihe Wisseschaftliche Vereinigung fur den Deutschen Orden e.V. Historische Deutschorden-Compagnie zu Mergentheim 1700 e. V., Heft 19/20), s. 19.
-
J. Trupinda, Ikonografia pieczęci wielkich mistrzów, w: Kancelaria Wielkich Mistrzów w Malborku. Katalog wystawy 15 czerwca–15 sierpnia, oprac. J. Trupinda, Malbork 2001, [ilustracja po s. 24].
-
H.-G. Boehm, Siegel des Deutschen Orden von Akkon bis Mergentheim, Mergentheim 2002 (= Schriftenreihe Wissenschaftliche Vereinigung fur den Deutschen Orden e.V. Historische Deutschorden-Compagnie zu Mergentheim 1700 e. V., Heft 21/22), s. 3.
-
J. Grabowski, Z dziejów stosunków Polski z zakonem krzyżackim w Prusach (XIII–XV wiek), Warszawa 2006, s. 20, nr 2.
-
Imagines potestatis. Insygnia i znaki władzy w Królestwie Polskim i Zakonie Niemieckim: katalog wystawy w Muzeum Zamkowym w Malborku 8 czerwca-30 września 2007 roku, red. J. Trupinda, Malbork 2007, s. 274, nr III. 2.40.
-
A. Hryniewicz, Europejskie pieczęcie kościelne, w: Gloria Deo. Rzemiosło sakralne, t. 2, red. M . Korżel-Kraśna, Wrocław 2010, s. 365, nr 210.
-
Grunwald. 600 lat chwały. Katalog wystawy, oprac. J. Grabowski, Warszawa 2010, s. 78.
-
B. Weigand, Die mittelalterliches Siegel des Deutschen Orden im Staatsarchiv Thorn, w: Editionswissenschaftliches Kolloqium 2019. Urkundenbucher, Chroniken, Amtsbucher. Alte und neue Editionsmethoden, hrsg. von. H. Flachenecker, K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2019, s. 319, Abb. 1.
-
Katalog pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III, Pieczęcie urzędników zakonu krzyżackiego, opr. J. Bonczkowski, M. Hlebionek, M. Superczyński, A. Wieczorkowska, red. M. Hlebionek, Toruń 2023, s. 33-37, nr 1.
-
Uwagi:
-
Według B. Schmida opisywany wzorzec jest szóstym rodzajem pieczęci wielkich mistrzów, zaś według J. Tupindy jest to trzeci rodzaj [typ C]. W nazwie wzorca tej pieczęci odwołano się do ustaleń J. Trupindy określając ten wzorzec jako trzeci.
-
W legendzie ligatura ER w wyrazach GENERAL(is) i IER(oso)L(i)M(i)TAN(i) oraz AR w wyrazie MARIE.
-
Jest reprezentowany przez pozycje:
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Opis Bernharda Schmida z 1938 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Opis z Katalogu pieczęci Archiwum Państwowego w Toruniu, z. III z 2023 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie z 1334 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1346 r. (1)
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1346 r. (2)
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1349 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1360 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1364 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1374 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1376 r. (1)
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1376 r. (2)
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1393 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1434 r.
-
Wielki mistrz zakonu niemieckiego [krzyżackiego], pieczęć wielka maryjna III. Odcisk z Archiwum Państwowego w Toruniu z 1440 r.
-
Autor opisu
-
PL
Jagoda Jankowska
-
PL
Marcin Szymoniak
