-
Nazwa wzorca pieczęci:
-
Tyniec [Kraków], klasztor benedyktynów, pieczęć hagiograficzna III
-
Zakres terytorialny
-
PL
Polska
-
PL
Małopolska
-
Rodzaj kancelaryjny pieczęci:
-
PL
Pieczęć większa
-
Chronologia występowania:
-
lata 20. XIV w. - początek lat 40. XIV w.
-
Kształt:
-
PL
ostroowalna
-
Wymiary:
-
90x58 mm
-
Typ ikonograficzny:
-
PL
Pieczęć hagiograficzna
-
Wyobrażenie napieczętne:
-
W polu pieczęci stojące frontalnie postacie śś. Piotra i Pawła z nimbami wokół głów i w luźnych szatach z pofałdowaniami. Po prawej stronie św. Paweł z mieczem sztychem do góry w prawej i księgą w lewej ręce, a obok św. Piotr z kluczami w prawej i księgą w lewej ręce. W obydwu przypadkach księga prawdopodobnie jest ujmowana przez szatę. Miecz i klucze trzymane są ukośnie, przy ramieniu. Św. Paweł jest lekko zwrócony w stronę św. Piotra. Częściowo widoczne rysy ich twarzy. Ponad postaciami trójłukowa arkada zwieńczona częściowo zatartym motywem architektonicznym, wkomponowanym w otok pieczęci. Ma on formę gotyckiej budowli o podwyższonej środkowej nawie (zapewne jest to symboliczne wyobrażenie kościoła klasztornego). Święci stoją na podnóżku, pod którym duża stylizowana lilia heraldyczna (florencka). Tło pieczęci wypełnia kratka w formie rombów z krzyżykami bądź stylizowanymi lilijkami i z wyraźnie zaznaczonymi podwójną linią podziałami.
-
Legenda:
-
[linia otokowa zewnętrzna i wewnętrzna: pojedyncza perełkowa]
* S' CAPITVLI * EC(c)L[ESIAE] [THINC]IENSIS * *
-
Pismo legendy:
-
PL
majuskuła gotycka
-
Język legendy:
-
łacina
-
Publikacje:
-
F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, cz. I, Doba piastowska, Kraków 1899, s. 194, nr 330, fig. 216.
-
M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960, s. 218.
-
M. Gumowski, Handbuch der Polnischen Siegelkunde, Graz 1966, nr 410, s. 160, także s. 78, taf. XLI, nr 410.
-
A. Koterwa, Działalność dyplomatyczna klasztornego skryptorium w Tyńcu. Ze studiów nad dokumentem średniowiecznym w Polsce, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 683, Wrocław 1984, Historia 42, s. 147.
-
Z. Piech, Pieczęcie, w: Tyniec. Sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII. Katalog wystawy w Zamku Królewskim na Wawelu, październik–grudzień 1994, Kraków 1994, nr II/15, s. 20.
-
Z. Piech, Średniowieczne pieczęcie tynieckie, w: Benedyktyni tynieccy w średniowieczu. Materiały z sesji naukowej Wawel–Tyniec, 13–15 października 1994, red. K. Żurowska, Tyniec–Kraków 1995, s. 124–125.
-
A. Włodarek, Trzynastowieczny tyniecki tłok pieczętny. Komunikat, w: Benedyktyni tynieccy w średniowieczu. Materiały z sesji naukowej Wawel–Tyniec, 13–15 października 1994, red. K. Żurowska, Tyniec–Kraków 1995, s. 143.
-
A. Hryniewicz, VIII. Europejskie pieczęcie kościelne, w: Gloria Deo. Rzemiosło sakralne, t. 2, red. nauk. M. Korżel-Kraśna, Wrocław 2010, nr 166, s. 338.
-
M. Szymoniak, Średniowieczne pieczęcie klasztorów męskich w diecezji krakowskiej, cz. II/1, Kraków 2023 (praca doktorska napisana pod kierunkiem doktora hab. Zenona Piecha, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego), s. 30-31.
-
Uwagi:
-
Jedyny znany odcisk tego sigillum jest oderwany od dokumentu i znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu (nr. inw. XIV-1190). Poza tym pieczęć znana jest z dwóch odlewów: galwanicznego (Muzeum Narodowe w Krakowie, Dział rękopisów, odlew nr 1520) i mosiężnego (Archiwum Pracowni Nauk Pomocniczych Historii i Źródłoznawstwa UJ, odlew, sygn. D. 247). Z uwagi na to, że pieczęć mocno nawiązuje do pieczęci biskupa krakowskiego Nankera (1320-1326), znanej z odcisku z 1325 r., należy datować ją na okres jego pontyfikatu, a dokładnie na lata 1322–1326. Powstała jako główna pieczęć wspólnotowa klasztoru. W latach 30. XIV w. stosowano ją na przemian z nową pieczęcią główną – hagiograficzną IV (większą konwentu), która ostatecznie wyparła ją na początku lat 40. Zdziwienie budzi jej krótkie funkcjonowanie. Być może więc została skradziona lub zaginęła, zob. M. Szymoniak, Średniowieczne pieczęcie klasztorów męskich w diecezji krakowskiej, cz. II/1, Kraków 2023 (praca doktorska napisana pod kierunkiem doktora hab. Zenona Piecha, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Zakładzie Nauk Pomocniczych Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego), s. 30-31.
-
Autor opisu
-
PL
Marcin Szymoniak
Tyniec [Kraków], klasztor benedyktynów, pieczęć hagiograficzna III. Opis Franciszka Piekosińskiego z 1899 r.
