Sulejów, opat klasztoru cystersów, pieczęć piesza

Identyfikator rekordu:

https://s.lhdb.kul.pl/s/sfragis/item-set/2179

Nazwa wzorca pieczęci:

Nazwa dysponenta:

Sulejów, opat klasztoru cystersów

Zakres terytorialny

PL Polska

PL Małopolska

PL Ziemia sieradzka

Rodzaj kancelaryjny pieczęci:

PL -

Chronologia występowania:

1285

Kształt:

PL ostroowalna

Wymiary:

44 x 25 mm

Typ ikonograficzny:

PL Pieczęć piesza

Wyobrażenie napieczętne:

W polu pieczęci postać opata w szatach liturgicznych (ornacie, paliuszu i albie), prawdopodobnie z tonsurą, stojącego frontalnie na postumencie-konsoli. W prawej ręce trzyma on pastorał zwrócony krzywaśnią do wewnątrz, lewą zaś podtrzymuje księgę opartą o pierś.

Legenda:

[linia otokowa zewnętrzna i wewnętrzna: pojedyncza ciągła]
+ SIGILLVM · ABBATIS · DE · SVLYOW

Pismo legendy:

PL majuskuła gotycka

Język legendy:

łacina

Publikacje:

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1879, s. 755, nr 2034.

Dokumenty kujawskie i mazowieckie przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1887, nr 44, s. 110-111, nr 46, s. 112-113.

F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, cz. 1, Doba piastowska, Kraków 1899, s. 127-128, nr 188.

F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, doba piastowska (Uzupełnienie), Kraków 1936, s. 4, nr 640, fig. 414.

M. Derwich, Rola opata w koronacjach królów polskich, w: Imagines Potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w., red. J. Banszkiewicz, Warszawa 1994, s. 39.

W. Fabijański, Odlewy metalowe pieczęci w zbiorze sfragistycznym Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Katalog, Wrocław 1999, s. 61, nr 164, 165, tabl. XLIII, nr 164, 165.

Z. Zyglewski, Pieczęcie cystersów w Koronowie, "Nasza Przeszłość", 96, 2001, s. 144, także przyp. 5.

P. Stróżyk, Pieczęcie cysterskie z opactwa w Łeknie-Wągrowcu (część II), „Studia i Materiały do Dziejów Pałuk”, 6, 2006, s. 149, 151, także przyp. 62.

P. Stróżyk, Symbole władzy opata w przestrzeni klasztoru cysterskiego, w: Ingenio et humilitate. Studia z dziejów zakonu cystersów i Kościoła na ziemiach polskich, red. A.M. Wyrwa, Poznań–Katowice–Wąchock 2007, s. 49, także przyp. 66.

M. Hlebionek, Katalog pieczęci przy dokumentach samoistnych z zasobu Archiwum Państwowego w Bydgoszczy, Warszawa 2012, s. 197, nr 92 (błędna data jednego z odcisków pieczęci - 1288, a także błędy w transkrypcji legendy).

M. Szymoniak, Pieczęcie w opactwach cysterskich z diecezji krakowskiej do początku czasów nowożytnych. Próba rekonstrukcji systemów sfragistycznych, „Studia Źródłoznawcze”, 60, 2022, s. 35, także przyp. 34, s. 52 [przyp. 188].

Uwagi:

Według większości badaczy (I. Zakrzewskiego, F. Piekosińskiego, M. Derwicha, M. Hlebionka) na głowie przedstawionego na pieczęci opata widnieje infuła. Rację trzeba jednak przyznać W. Fabijańskiego, który jako pierwszy stwierdził, że opat występuje "bez nakrycia głowa", co później powtórzył P. Stróżyk. To, co badacze błędnie określili jako infułę - zapewne ze względu na średni stan zachowania jednego z dwóch odcisków pieczęci (na drugim głowa opata w ogóle się nie zachowała) - prawdopodobnie jest fragmentem głowy z tonsurą, zob. W. Fabijański, Odlewy metalowe pieczęci w zbiorze sfragistycznym Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Katalog, Wrocław 1999, s. 61, nr 164; P. Stróżyk, Pieczęcie cysterskie z opactwa w Łeknie-Wągrowcu (część II), „Studia i Materiały do Dziejów Pałuk”, 6, 2006, s. 151, przyp. 62.

Jest to pieczęć bezimienna, a zatem należy ją uznać za pieczęć urzędową (godności) opatów sulejowskich. Mogli z niej korzystać - i tak rzeczywiście było - różni opaci. Zauważmy, że pierwszym z jej dwóch znanych odcisków posłużył się opat "Al." (tak jego imię zapisano w dokumencie z 1285 r.), a drugim jego następca - opat Jan.

Jest reprezentowany przez pozycje:

Sulejów, opat klasztoru cystersów, pieczęć piesza. Opis Franciszka Piekosińskiego z 1899 r.