-
Nazwa wzorca pieczęci:
-
Kacice-Mogiła [Kraków], klasztor cystersów, pieczęć kultowa I
-
Zakres terytorialny
-
PL
Polska
-
PL
Małopolska
-
Rodzaj kancelaryjny pieczęci:
-
PL
Contrasigillum
-
PL
Pieczęć mniejsza
-
Chronologia występowania:
-
przed 1283-niedługo po 1335
-
Kształt:
-
PL
ostroowalna
-
Wymiary:
-
ok. 40x28 mm
-
Typ ikonograficzny:
-
PL
Pieczęć kultowa
-
PL
Pieczęć maryjna
-
Wyobrażenie napieczętne:
-
Pole pieczęci wypełnia motyw architektoniczny dzielący je na dwie strefy. W górnej postać Matki Bożej z Dzieciątkiem na lewej ręce, siedzącej pod arkadą na tronie skrzyniowym, flankowanym dwiema zwężającymi się ku górze wieżyczkami z otworami okiennymi. Maria jest przedstawiona w welonie na głowie. Rysy Jej twarzy zatarte. W dolnej strefie pieczęci pod ostrołukową arkadą zarys głowy, prawdopodobnie opata-adoranta. Pomiędzy otokiem a wieżyczkami tronu motyw zdobniczy w postaci okręgów.
-
Legenda:
-
[linia otokowa zewnętrzna i wewnętrzna: pojedyncza ciągła]
[C]ONTRO : SIG[ILLVM] [...........]
-
Pismo legendy:
-
PL
majuskuła gotycka
-
Język legendy:
-
łacina
-
Publikacje:
-
Diplomata monasterii Clarae Tumbae prope Cracoviam, wyd. E. Janota, Cracoviae 1865, nr 35, s. 29.
-
F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, cz. 1, Doba piastowska, Kraków 1899, s. 126, nr 185, fig. 142.
-
S. Tomkowicz, Powiat krakowski, w: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, t. 2, Kraków 1906, s. 142, fig. 90.
-
A. Chmiel, Pieczęć wójtowska krakowska z drugiej połowy XIII wieku, „Rocznik Krakowski”, 9, 1907, s. 220 (także przyp. 3–opis pieczęci z błędami).
-
A. Chmiel, Pieczęcie miasta Krakowa, Kazimierza, Kleparza i Jurydyk krakowskich do końca XVIII wieku, „Rocznik Krakowski”, 11, 1909, s. 88 (także przyp. 1–opis pieczęci z błędami).
-
K. Kaczmarczyk, G. Kowalski, Katalog archiwum opactwa Cystersów w Mogile, Kraków 1919, s. 11, nr 34.
-
M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960, s. 218.
-
M. Gumowski, Handbuch der Polnischen Siegelkunde, Graz 1966, s. 78.
-
H. Seroka, W sprawie początków pieczęci miejskiej Krakowa. Ze studiów nad średniowieczną sfragistyką miast małopolskich, w: Drogą historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. P. Dymmel, K. Skupieński, B. Trelińska, Lublin 2001, s. 300.
-
H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002, s. 24.
-
P. Stróżyk, Pieczęcie cysterskie z opactwa w Łeknie-Wągrowcu (cz. I), „Studia i Materiały do Dziejów Pałuk”, 4, 2003, s. 190.
-
M. Starzyński, Herby średniowiecznych opatów mogilskich, Kraków 2005, s. 38, il. 23.
-
M. Starzyński, Uwagi w sprawie genezy najstarszej pieczęci Krakowa z XIII wieku (na marginesie ostatnich badań), „Studia Źródłoznawcze”, 50, 2012, s. 35.
-
M. Starzyński, Geschichte des Wappens der Cistercienserabtei in Mogiła, „Analecta Cisterciensia”, 62, 2012, s. 269 (przyp. 68).
-
M. Szymoniak, Stan i perspektywy badań nad średniowiecznymi pieczęciami klasztorów męskich w diecezji krakowskiej, w: Źródła staropolskie i nauki pomocnicze historii, red. J. Rogulski, Kraków 2013, s. 189 (przyp. 5).
-
M. Szymoniak, Średniowieczne pieczęcie cysterskie z diecezji krakowskiej jako źródło badań nad zakresem władzy opatów i konwentów, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ”, 9, 2014, z. 2, s. 167, 169, 171-174, 176.
-
P. Stróżyk, Klasyfikacja pieczęci benedyktyńskich i cysterskich z ziem polskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia–metody badań–interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 202-203.
-
M. Szymoniak, Pieczęcie w opactwach cysterskich z diecezji krakowskiej do początku czasów nowożytnych. Próba rekonstrukcji systemów sfragistycznych, "Studia Źródłoznawcze", 60, 2022, s. 31, 41-44.
-
Uwagi:
-
Legenda wskazuje, że nie była to samodzielna pieczęć. Służyła wzmocnieniu wiarygodności pieczęci opata i chroniła ją przed nadużyciami. Wprawdzie jej jedyny znany odcisk z 1283 r. nie stanowi odwrocia pieczęci opata, co było typowe dla kontrasigillów, ale charakter kontrasigillacji wypływa z napisu zamieszczonego w jej legendzie oraz z faktu uwiarygodnienia pieczętowanego aktu. Wydaje się, że mogła też odgrywać rolę pieczęci mniejszej, uwierzytelniając listy i pisma mniejszej wagi. Niewykluczone, że nominalnym dysponentem tego contrasigillum był klasztor, a dysponentem realnym opat, przy czym konwent mógł czasami partycypować w jego użyciu, zob. M. Szymoniak, Pieczęcie w opactwach cysterskich z diecezji krakowskiej do początku czasów nowożytnych. Próba rekonstrukcji systemów sfragistycznych, "Studia Źródłoznawcze", 60, 2022, s. 43-44.
-
Autor opisu
-
PL
Anna Wieczorkowska
-
PL
Marcin Hlebionek
-
PL
Marcin Szymoniak
Kacice-Mogiła [Kraków], klasztor cystersów, pieczęć kultowa I. Opis Franciszka Piekosińskiego z 1899 r.
