-
Nazwa wzorca pieczęci:
-
Sandomierz, pieczęć architektoniczna
-
Zakres terytorialny
-
PL
Polska
-
PL
Małopolska
-
Rodzaj kancelaryjny pieczęci:
-
PL
-
-
Chronologia występowania:
-
koniec XIII w./XIV w.
-
Kształt:
-
PL
okrągła
-
Wymiary:
-
75 mm
-
Typ ikonograficzny:
-
PL
Pieczęć architektoniczna
-
PL
Pieczęć herbowa
-
Wyobrażenie napieczętne:
-
W polu pieczęci mur ceglany z 6 blankami, z bramą, w której podniesiona brona. Nad bramą niska baszta z trzema oknami, zwieńczona spadzistym dachem ze sterczynami. Po bokach dwie wyższe baszty z wykuszami oraz półkolistymi biforiami, zwieńczone spadzistymi dachami ze sterczynami. Nad bramą na tarczy w skos ukoronowany orzeł, nad tarczą hełm garnczkowy z labrami, w klejnocie pióropusz ułożony w kształt skrzydła.
-
Legenda:
-
[linia otokowa zewnętrzna: z kropek, linia otokowa wewnętrzna: z kropek]
+ S’ ‧ REGIS : POLONIE ‧ ET ‧ CIVITATIS ‧ SANDOMIRIE
-
Pismo legendy:
-
PL
majuskuła gotycka
-
Język legendy:
-
łacina
-
Publikacje:
-
L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Codex diplomaticus Poloniae, t. 1, Warszawa 1847, s. 191-192, nr 111.
-
F. M. Sobieszczański, Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnej Polsce, t. 1, Warszawa 1847, s. 206.
-
F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, cz. I., Doba piastowska, Kraków 1899, s. 211-212, nr 363, fig. 242.
-
Z. Piech, Symbole władcy i państwa w monarchii Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, w: Imagines potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X–XV w. (z przykładem czeskim i ruskim), red. J. Banaszkiewicz, Warszawa 1994, s. nbl. il. 8.
-
M. Haisig, Nieznana pieczęć miasta Sandomierza, "Miesięcznik Heraldyczny", 17, 1938, s. 134.
-
M. Haisig, Studia nad legendą pieczęci miejskiej, Wrocław 1953, s. 113.
-
M. Gumowski, Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII i XIV wieku, Toruń 1960, s. 192-193, nr 382, tabl. XXX, nr 382.
-
M. Gumowski, Handbuch der polnischen Siegelkunde, Graz 1966, s. 98, Taf. LIV, nr 578.
-
B. Adamczyk, Pieczęcie miast małopolskich do XV w., w: Acta Universitati Wratislaviensis, Historia XXXIII, Wrocław 1980, s. 100, 106.
-
Insygnia miast polskich. Katalog wystawy, oprac. M. Mrugalska-Banaszak, M. Warkoczewska, Poznań 1992, s. 59, nr II 100, il. 48.
-
H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002, s. 32, 103-104, il. 7.
-
M. Rokosz, "Sigillum regis ... et civitatis". O pieczęci wielkiej Sandomierza, w: Heraldyka i okolice, Warszawa 2002, s. 311-312.
-
A. Sroka, Średniowieczne pieczęcie miast małopolskich z archiwum w Bardiowie, "Średniowiecze Polskie i Powszechne", 3, 2004, s. 154-155.
-
T. Giergiel, Dzieje średniowiecznych pieczęci sandomierskich, "Zeszyty Sandomierskie, 19, 2013, nr 35, s. 18-19.
-
P. Stróżyk, Raz jeszcze o pieczęci wielkiej miasta Sandomierza, " Roczniki Historyczne", 83, 2017, s. 103-122.
-
M. Walczak, Do źródła, Kraków 2020, s. 12-13, il. 4.
-
Uwagi:
-
P. Stróżyk w artykule "Raz jeszcze o pieczęci wielkiej miasta Sandomierza" poddał analizie wyobrażenie pieczęci ze szczególnym uwzględnieniem występującego na pieczęci klejnotu. Odwołując się do zwierzchnictwa nad Sandomierzem króla czeskiego i księcia sandomierskiego Wacława II powiązał on powstanie typariusza pieczęci miejskiej Sandomierza właśnie z panowaniem tego władcy, przesunął tym samym datację tłoka na koniec XIII wieku lub początek XIV w. Argumentując ten pogląd wskazał, że występujący w pieczęci klejnot, w którym znalazł się pióropusz ułożony w kształt skrzydła należy wiązać z symboliką monarchów czeskich nie zaś jak to utarło się w dotychczasowej literaturze z formą klejnotu herbu Orła Białego czy heraldyką książąt kujawskich. Ponadto analiza układu i kroju liter w legendzie, szczególnie słowa POLONIE według P. Stróżyka dowodzi wtórnego przerytowania tłoka. Porównując odstępy między literami na pieczęci Sandomierza oraz wizerunek i liternictwo pieczęci miasta Žatec. P. Stróżyk sugeruje, że pierwotnie w miejscu POLONIE mógł znajdować się napis BOEMIE, co pozwalałoby wiązać powstanie tłoka z władaniem Wacława II przed formalnym objęciem tronu polskiego.
-
Autor opisu
-
PL
Jagoda Jankowska
Sandomierz, pieczęć architektoniczna. Opis Franciszka Piekosińskiego z 1899 r.
